Język ukraiński należy do grupy języków wschodniosłowiańskich. W tym języku mówi ponad 37 mln ludzi głównie na terenie Ukrainy, gdzie jest on rzecz jasna językiem urzędowym. Język ukraiński jest również używany w sześciu innych krajach, w których zamieszkują osoby pochodzenia ukraińskiego, w tym w Polsce. Takie osoby mogą często potrzebować tłumaczenia różnych dokumentów na język polski lub z polskiego na ukraiński. W takich sytuacjach przychodzi z pomocą tłumacz przysięgły. Aby uzyskać prawo do wykonywania tego zawodu należy spełnić pewne wymogi zawarte w Ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego. Muszą być one spełnione dopiero w momencie zaprzysiężenia, czyli otrzymania uprawnień, więc do egzaminu może podejść praktycznie każdy, kto w stopniu zaawansowanym zna język ukraiński.
Egzamin na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego
Zawód tłumacza przysięgłego to poważna profesja, którą poprzedza równie poważny egzamin na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego. Aby do niego podejść należy złożyć wniosek o wyznaczenie terminu egzaminu na tłumacza przysięgłego języka, z którego chcemy uzyskać uprawnienia. Egzamin ten złożony jest z dwóch równie trudnych części: pisemnej i ustnej. Każda z nich dodatkowo dzieli się na poszczególne zadania.
Część pisemna
Przykładowo w części pisemnej należy przetłumaczyć dwa teksty z języka polskiego na język ukraiński oraz dwa kolejne w odwrotnej kombinacji językowej. Kandydat może w trakcie przekładu wyznaczonych dokumentów używać przyniesionych ze sobą słowników oraz glosariuszy. Jak to bywa w przypadku tak poważnego egzaminu obowiązują pewne zasady, dopuszczające owe słowniki do użytku w trakcie egzaminu. Nie mogą one bowiem zawierać ustaw ani kodeksów dotyczących zarówno polskiego jak i ukraińskiego prawa. Weryfikacja poprawności słowników odbywa się przed rozpoczęciem egzaminu, a osoby do tego upoważnione zasiadają w Państwowej Komisji Egzaminacyjnej, która czuwa nad bezbłędnym przebiegiem całego egzaminu na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego.
Na pisemne przetłumaczenie dokumentów pretendenci na tłumacza przysięgłego mają cztery godziny, podczas których mogą wykonać tłumaczenia w dowolnej kolejności.
Podstawą do zaliczenia pisemnej części egzaminu jest uzyskanie 150 punktów z 200 możliwych. Informację o ilości zdobytych punktów można sprawdzić w witrynie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Aby choć trochę zobrazować to, jak wygląda taki egzamin przedstawiamy pytania z egzaminu na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego z 2014 roku. W części pisemnej, bo o niej ciągle mowa, aspiranci na tłumacza przysięgłego dostali do przetłumaczenia: zaświadczenie o niekaralności obywatela Ukrainy, tekst o konwencjach Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz o sposobach grupowania narkotyków i innych substancji odurzających, dokument traktujący o pomocy prawnej oraz dokument opisujący przeprowadzenie reakcji chemicznej dwóch kwasów włącznie z opisem przedmiotów potrzebnych do przeprowadzenia eksperymentu.
Część ustna
Choć wspomniano wcześniej, że obie części są równie trudne, to część ustna jest trudna na swój sposób. Podczas tłumaczenia ustnego aplikant ma o wiele mniej czasu na zastanowienie się, np. jakiego słowa użyć tłumacząc dane zdanie, ponieważ tłumaczy ‘na żywo’.
Podobnie jak w części pisemnej, w części ustnej wyróżnia się dwa zadania. W każdej z nich należy przetłumaczyć dwa dokumenty na język ukraiński oraz dwa dokumenty na język polski. Zazwyczaj na pierwszy ‘ogień’ dawane jest tłumaczenie ‘a vista’. Jego złożoność polega na tym, że czytając (w myślach) tekst, należy wypowiadać od razu przetłumaczone, na język obcy zdania. Czyli proces tłumaczenia przebiega bezdźwięcznie w myślach kandydata, który na głos wypowiada przetłumaczone już sformułowania. Następnie nadchodzi czas na tłumaczenie konsekutywne, podczas którego aspirant na tłumacza przysięgłego słyszy (albo czytane albo odtwarzane z nośnika) dwa fragmenty dokumentów, które po kilku zdaniach są przerywane robiąc miejsce na tłumaczenie kandydata.
W 2014 roku podczas ustnej części egzaminu w sposób konsekutywny należało przetłumaczyć dokument dotyczący pomocy prawnej w odniesieniu do porozumienia międzyrządowego oraz dokument traktujący o współpracy konsularnej opisujący stopnie dydaktyczne i konsularne. Natomiast do tłumaczenia ‘a vista’ przygotowane zostały również dwa teksty: pierwszy z nich dotyczył prawa karnego w odniesieniu do Julii Tymoszenko jako osoby zaangażowanej w aferę korupcyjną, drugi tekst był typowo publicystyczny, lecz również z elementami prawa karnego w tej samej tematyce, czyli byłej premier Ukrainy J. Tymoszenko i jej bezprawnym więzieniu.
Jednakowo jak w części pisemnej, w tej również, aby uzyskać zaliczenie należy łącznie z obu zadań zebrać minimum 150 punktów.
Inaczej, jak podczas części pisemnej, wygląda proces informowania kandydatów o ilości zdobytych punktów. Następuje to podczas rozmowy telefonicznej, w trakcie której można ‘zapisać się’ na wybrany termin zaprzysiężenia, jeśli oczywiście uzyskało się satysfakcjonującą liczbę punktów. Zdarza się, że niektóre osoby nie podchodzą do zaprzysiężenia w najbliższym planowanym terminie, np.: ze względu na planowaną od dawna podróż, w trakcie której nie będą mieli możliwości wykonywania czynności tłumacza przysięgłego. Nie ma wyznaczonego terminu, w jakim tłumacz, który zdał egzamin do takiego zaprzysiężenia, musi podejść, dlatego też może to zrobić w dowolnym czasie. Ważne jest, by przed zaprzysiężeniem skompletował wymagane przez ministerstwo dokumenty.
Jak wygląda zaprzysiężenie na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego?
Po otrzymaniu pozytywnego wyniku z obu części egzaminu na tłumacza przysięgłego i ustaleniu terminu zaprzysiężenia, zostaje tylko przyjść na zaprzysiężenie. Jeżeli jednak nie są spełnione wszystkie wymagania zawarte w ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego, należy dopełnić wszelkich starań, by je wypełnić przed zaprzysiężeniem. Co znajduje się w tej ustawie? Między innymi zapis o tym, że tłumacz przysięgły powinien mieć ukończone studia wyższe, nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za przestępstwa gospodarcze przeciwko państwu i kilka innych zaleceń. Ustawa ta jest dostępna na portalu Ministerstwa Sprawiedliwości w zakładce ‘Rejestry i ewidencje / Tłumacze przysięgli’. Należy pamiętać, że dopiero po wypełnieniu wszystkich kryteriów można podejść do zaprzysiężenia i uzyskać uprawnienia do pracy tłumacza przysięgłego.
Samo zaprzysiężenie to bardzo wyniosła uroczystość. Najbardziej uroczystym momentem całego wydarzenia jest ślubowanie, po którym następuje przekazanie dokumentów potwierdzających otrzymanie uprawnień, tj. świadectwo o nabyciu uprawnień do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego oraz zaświadczenie o wpisaniu na listę tłumaczy przysięgłych.
Jak wygląda zaprzysiężenie na tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego?
W Polsce z roku na rok liczba tłumaczy przysięgłych się zwiększa. W ciągu ostatnich trzech lat zostało zaprzysiężonych 29 tłumaczy przysięgłych języka ukraińskiego, z czego najwięcej (12) w ubiegłym 2015 roku. Ogółem w naszym kraju czynności tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego wypełnia aż 194 tłumaczy.
Obecna sytuacja polityczna zachęca osoby znające język ukraiński w stopniu zaawansowanym do podchodzenia do egzaminu na tłumacza przysięgłego z tego względu, że spora część Ukraińców uciekających ze swojego kraju znajduje schronienie w Polsce, a w naszym kraju bardzo restrykcyjnie traktowane są tłumaczenia wykonane w innych krajach. Według ekonomistów ilość Ukraińców w Polsce niedługo będzie liczona w setkach tysięcy, co zwiększa zapotrzebowanie na tłumaczy przysięgłych tego języka.